فن کویل (fancoil) چیست؟

فن کویل دستگاهی متشکل از فن و کویل (مبدل حرارتی) است که جهت سرمایش، گرمایش و تهویه مطبوع در ساختمان‌های مسکونی، اداری، تجاری، بیمارستان‌ها، کارخانجات و… مورد استفاده قرارمی‌گیرد. بی صدا بودن دستگاه سرمایش و گرمایش یکی از چالش‌های مهم می‌باشد که به طراحی و شیوه نصب آن بستگی دارد.

فن کویل‌ها به تنهایی قادر به ایجاد سرمایش و گرمایش محیط نیستند به طوری که در فصل گرما آب سرد توسط چیلر و در فصل سرما آب گرم توسط دیگ (بویلر) یا پکیج در موتورخانه تامین می‌شود. آب سرد یا گرم تولید شده توسط پمپ‌ها به فن کویل‌ها (fcu) هدایت می‌شوند. ازسوی دیگر هوای اتاق از طریق فن به داخل فنکویل کشیده شده و بعد از فیلتر شدن با عبور از روی کویل، تغییر دما پیدا می‌کند و در نهایت جریان هوای مطبوع درون اتاق دمیده می‌شود. هنگامی که فن کویل هوا را خنک می‌کند، دور فن متناسب با دمای محیط تغییر می‌کند. آب کندانس‌ شده ، وارد سینی زیر آن می‌شود و از آنجا توسط لوله درین آب باید تخلیه گردد.

کنترل فن کویل توسط یک کلید دستی (خاموش/روشن) و یا یک ترموستات انجام می‌شود تا دمای محیط را تنظیم کند. ترموستات به فن یا شیر کنترل، فرمان می ‌دهد که با تغییر دور فن یا تغییر میزان دبی آب ورودی به کویل‌ها، می‌توان به دمای مطلوب در هر فضا دست یافت.

• فن کویل سقفی
• فن کویل کانالی
• فن کویل دیواری
• فن کویل زمینی
• فن کویل کاستی

فن کویل سقفی

فن کویل سقفی نوعی فن کویل است که در سقف ساختمان نصب می‌شود. از این نوع فن کویل جهت سرمایش و گرمایش محیط‌های مختلف اداری، تجاری، مسکونی، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و… استفاده می‌شود. این فن کویل در دو مدل کابین‌دار و بدون کابین طراحی و ساخته می‌شود. جنس بدنه این نوع فن‌کویل‌ها بسیارمهم است و معمولا از گالوانیزه ضد زنگ استفاده می‌شود. دریچه خروجی هوا نیز زیر دستگاه یا روبه روی آن قراردارد. این فن کویل‌ها با توجه به ظرفیتشان تعداد فن و موتورمتفاوتی دارند. فن‌ کویل‌های سقفی به صورت دولوله و چهارلوله می‌باشند.

• فن کویل سقفی توکار

فن کویل سقفی توکار، درون سقف کاذب قرار می‌گیرد و فقط دریچه ورودی و خروجی هوا نمایان است. نصب این نوع فن کویل بسیار ساده است. در زیر فن کویل دریچه بازدید جهت دسترسی، تعمیر و نگهداری تعبیه می‌شود. این نوع فن کویل نسبت به سایر فن کوئل‌ها قیمت مناسب‌تری دارد. قبل از خرید فن کویل سقفی توکار باید چپ یا راست بودن و جهت مکش هوا (از زیر یا پشت) دستگاه مشخص شود.

• فن کویل سقفی روکار

فن کویل سقفی روکار، برخلاف توکار نیازی به سقف کاذب ندارد و روی سقف نصب می‌شود و دستگاه به طورکامل قابل مشاهده می‌باشد. هم‌چنین امکان دسترسی به فن‌کویل سقفی روکار نسبت به توکار راحت‌ است، که موجب می‌شود تعمیرات و اقدامات لازم روی آن نیازمند صرف وقت کم‌تری ‌باشد. از این نوع فن کویل زمانی استفاده می‌شود که فضای نصب در سقف کاذب ساختمان تعبیه نشده باشد.

یکی از معایب فن کویل سقفی روکار، اشغال فضای محیط است و نسبت به سایر فن‌کویل‌ها کاربرد کم‌تری دارد. این نوع فن کویل از لحاظ ظاهری شبیه به فن کویل زمینی است با این تفاوت که جهت کویل و سینی زیرآن نسبت به فن کویل زمینی تغییر می‌کند.

فن کویل کانالی از جمله فن کویل‌های سقفی توکار شناخته می‌شود که معمولا در سقف کاذب نصب می‌شوند و برای هدایت هوای ورودی یا خروجی به فن کویل، کانال کشی انجام شده و در نقاط مختلف کانال‌ دریچه هوا تعبیه می‌شود. جنس بدنه این فنکویل‌ها معمولا گالوانیزه ضدزنگ می‌باشد.

قبل از خرید فن کویل، باید چپ یا راست بودن محل اتصال لوله‌ها به فن کویل مشخص شود. این نوع فن کویل ظرفیت هوادهی بیش‌تری دارد و دارای فشار استاتیکی بالایی است. فن کویل کانالی به دلیل صدای بالا و حجم هوای زیاد معمولا در راهرو ساختمان‌های تجاری، لابی‌ها و مکان‌هایی با ارتفاع سقف زیاد استفاده می‌شود. تامین ظرفیت هوادهی، فشاراستاتیکی بالا و هم‌چنین امکان استفاده از هوای تازه از مزایای این فن کویل است. این نوع فن کویل فضای مفید اتاق را اشغال نمی‌کنند و فقط دریچه ورود و خروج هوا دیده می‌شود. داکت فن کویل در دو نوع افقی و عمودی موجود می‌باشد.

این نوع فن کویل، کابینی شبیه به اسپلیت دارد که می‌تواند به صورت افقی روی دیوار نزدیک به سقف نصب شود. نصب و سرویس این نوع فن کویل به آسانی انجام می‌شود. باتوجه به اینکه این فنکویل در معرض دید می‌باشد، زیبایی و ابعاد آن از اهمیت خاصی برخوردار است. جهت تخلیه آب درین در این فن کویل‌ها از پمپ درین استفاده می‌شود.

این مدل فن کویل، عمودی روی زمین و به صورت روکار نصب می‌شود. دریچه خروجی فن کویل‌های زمینی به صورت مورب‌زن (شیب‌دار)، روبه رو زن و بالا زن طراحی می‌شود، که مکش هوا از روبه رو یا پشت و دهش هوا از قسمت بالایی است. فنکویل زمینی فضای بیش‌تری از محیط را اشغال می‌‎کند که باعث ایجاد محدودیت در دکوراسیون محیط می‌شود.

فن کویل کاستی از دو بخش یونیت داخلی و قاب دکوراتیو تشکیل می‌شود که یونیت داخلی آن، داخل سقف کاذب و قاب دکوراتیو برروی سقف کاذب قرارمی‌گیرد. این نوع فن کویل به طور معمول برای فضاهای اداری-تجاری استفاده می‌شود. جایی که برای پوشاندن سقف، از تایل سقفی استفاده می‌شود.

از جمله مزایای این نوع فن کویل‌ها، توزیع خوب هوا در جهت‌های مختلف و از معایب آن دارا بودن پنل پلاستیکی می‌باشد که ممکن است در حین حمل و نصب آسیب ببیند و به مرور زمان تغییر رنگ دهد. در این نوع فن کویل‌ها برای تخلیه آب کندانس از پمپ استفاده می‌گردد.

• کاستی چهار طرفه

از نظر ظاهری، یک دستگاه چهارگوش با چهاردمپر (اسلات) در چهار طرف خود است که کار آن‌ها پرتاب باد می‌باشد. در واقع از چهار طرف پرتاب باد و از وسط مکش انجام می‌شود. به همین دلیل، این مدل فن کویل معمولا باید وسط سقف قرار بگیرد. ازاین بابت ممکن است خیلی مورد استقبال ساختمان‌های مسکونی قرار نگیرد زیرا، معمولا وسط سقف محل قرارگیری لوستر می‌باشد. هم‌چنین حداقل 40 سانتی‌متر سقف کاذب برای قرارگیری بخش توکار فن کویل نیاز است.

زاویه پره (اسلات) از چهار طرف، 15 تا 80 درجه تغییر می‌کند و هوا را به خوبی به گردش درمی‌آورد. ولی پرتاب باد آن از کانالی کمتر و مابین 3.5 تا 4 متر است. مجهزبه پمپ درین برای خارج کردن آب کندانس می‌باشد و کنترل دما از طریق ریموت کنترل یا ترموستات انجام می‌شود.

• کاستی یک طرفه

این فن کویل ساختاری شبیه فن کویل کاستی چهارطرفه دارد در حالی که فقط یک اسلات برای خروجی هوا دارد و جریان هوا در آن از یک طرف خارج می‌شود.

• فن

فن وظیفه گردش هوا در فن کویل را برعهده دارد. جنس فن می‌تواند پلاستیکی یا فلزی باشد. از مزایای نوع پلاستیکی توزیع جرم یکنواخت در نقاط مختلف و بالانس دینامیکی آسان آن می‌باشد، هم‌چنین لرزش و صدای کمی ایجاد می‌کند و از معایب آن این است که ذرات آلاینده در اثر الکتریسیته ساکن به آن‌ها می‌چسبد و نیاز به پاکسازی بیش‌تری دارد، در حالی که در نوع فلزی مشکل جمع شدن ذرات آلاینده کم‌تر است. هم‌چنین طول عمر و مقاومت فن‌های پلاستیکی در مقابل حرارت کم‌تر است. این در حالیست که بالانس کردن فن فلزی در حین ساخت نیازمند دقت بیش‌تری می‌باشد تا لرزش و صدای کم‌تری ایجاد کند. فن فلزی قیمت بالاتری دارد و مقاومت بیش‌تری در برابر درجه حرارت بالا دارد.

فن‌ها می‌توانند دارای فشاراستاتیکی بالا یا فشار استاتیکی پایین باشند که از فن‌های با فشار استاتیکی بالا در فن کویل‌های کانالی استفاده می‌شود.

به قسمتی که فن در آن قرار می‌گیرد هوزینگ می‌گویند، هوزینگ از پره‌های فن حفاظت و جریان هوا را به مسیر مورد نظر هدایت می‌کند، جنس و کیفیت ساخت هوزینگ از اهمیت خاصی برخوردار است.

• کویل

کویل یکی از مهم‌ترین اجزاء فن کویل است و متشکل از لوله مسی 3/8 و فین آلومینیومی می‌باشد. فین‌ها غالبا دارای پوشش ضدخوردگی بلوفین (bluefin) می‌باشند. کویل فن کویل‌ها متناسب با ظرفیت حرارتی به صورت دو، سه و چهارردیفه می‌باشد. کویل‌های آبی با توجه به تعداد و آرایش لوله‌های مسی (تعداد ردیف آنها) به کویل‌های دو یا سه و… ردیفه شناخته می‌شوند.

ظرفیت فن کویل معمولا براساس میزان هوادهی با واحد (cfm) اعلام می‌شود. اما دو فن کویل با ظرفیت هوادهی یکسان می‌توانند با داشتن کویل‌های متفاوت، ظرفیت سرمایی و گرمایی متفاوتی داشته باشند. بنابراین برای اکثر فضاها، باید به جای ظرفیت هوادهی، ظرفیت حرارتی را مبنای انتخاب فن‌کویل قرار داد.

فن کویل ها به طور معمول دارای یک کویل می‌باشند، اما در بعضی ساختمان‌ها نیاز است به طور همزمان هوای گرم و سرد تامین شود، که فن کویل‌های مجهز به دو کویل مورد استفاده قرار می‌گیرد. به این نوع فن کویل‌ها چهارلوله‌ای گفته می‌شود.

• فیلترهوا

وظیفه جلوگیری از ورود گرد و غبار و ذرات آلودگی به درون فن کویل را دارد (فیلتراسیون جریان هوای ورودی دستگاه). بهتر است از فیلترهای راندمان بالا با قابلیت شست و شو و تعویض استفاده شود. و فیلترها به صورت دوره‌ای بازدید شوند و در صورت نیاز شسته یا تعویض شوند زیرا گرفتگی فیلتر، هوادهی و راندمان فن کویل کاهش می‌دهد.

• الکتروموتور

الکتروموتور در فنکویل، وظیفه انتقال توان و انرژی به فن را برعهده دارد که باعث چرخش فن می‌شود. الکتروموتورها، سه دور تا هشت دور می‌باشند که با تغییر دور موتور هوادهی فن‌ها تغییر می‌کند. بهتراست از الکتروموتور با راندمان بالا و صدای کم استفاده شود تا مصرف برق کاهش یابد و صدای فن کویل زیاد نباشد.

الکترو موتورها می‌بایست حفاظت الکتریکی و حرارتی بالایی داشته باشند. یک الکترو موتور خوب می‌بایست دارای راندمان بالا، صدای پایین ، بالانس دینامیکی و استاتیکی باشد. نسل جدید الکترو موتورها که راندمان بالا و سطح صدای پایینی دارند، الکتروموتورهای EC نام دارند.

• پلنیوم

پلنیوم بخشی از فن کویل است که می‌تواند در مسیر رفت یا برگشت هوا باشد. فیلتر در پلنیوم برگشت قرار می‌گیرد و در پلنیوم رفت، جریان هوا یکنواخت شده و سپس از فن کویل خارج می‌شود.

• سینی درین

سینی تخلیه در فن کویل، بخشی است که وظیفه جمع آوری آب کندانس را به عهده دارد و در بخش زیرین دستگاه نصب می‌شود. آبی که در سینی جمع شده است، به کمک لوله درین، از دستگاه خارج می‌شود. در بعضی ازفن کویل‌ها جهت تخلیه آب کندانس، نیاز به پمپ می‌باشد.

در  فرآیند سرمایش هوا در فنکویل، مقداری از بخار آب موجود در هوای عبوری، کندانس می‌شود. به همین دلیل در بخش پایین دستگاه از سینی تخلیه جهت جمع آوری آب حاصل از کندانس استفاده می‌شود. جنس سینی درین می‌بایست استینلس استیل یا گالوانیزه با روکش مناسب باشد زیرا آب کندانس بسیار خورنده است.

• جنس، ضخامت ورق و بدنه ساخته شده از آن می‌بایست گالوانیزه ضخیم و براق باشد.
• سینی یکپارچه از جنس استینلس استیل یا گالوانیزه با پوشش لعابی و بدون گوشه (کاسه‌ای) با شیب مناسب و عایق الاستومری با تراکم بالا باشد.
• دارای کویل با لوله‌های مسی و فین آلومینیومی باشد.
• تعداد ردیف فن کویل متناسب با اقلیم باشد. برای اکثر شهرهای ایران، فن کویل سه ردیفه مناسب می‌باشد.
• با توجه به سایز و تعداد لوله‌ها و پا‎س‌ها، افت فشار آب در گردش فن کویل، حداقل ممکن باشد.
• فین‌های فلزی روکش دار به منظور جلوگیری از تشکیل باکتری و قارچ بر روی کویل و تولید بوی نامطبوع، افزایش عمر و جلوگیری از خوردگی برای مناطق ساحلی می‌بایست مجهز به پوشش باشد.
• به منظور جذب گرد و غبار دارای پلنیوم و فیلتر آلومینیومی قابل شستشو باشد.
• پره‌های فن فلزی (آلومینیومی) بدون جوش و بالانس دینامیکی باشد. ( فن کم صدا، بادوام و قابل اطمینان)
• دارای الکتروموتور کم مصرف، پرتوان، کم صدا و بی نیاز به سرویس و نگهداری باشد.
• تمام بدنه فن کویل دارای عایق حراراتی و صوتی با ضخامت و جنس مناسب باشد.
• مجهز به شیر هواگیری و شیر تخلیه باشد.
• دارای پلنیوم در مکش و دهش هوا جهت اتصال آسان به کانال باشد.
• امکان دسترسی آسان به اجزای فن کویل جهت سرویس باشد.
• مجهز به جعبه اتصال الکتریکی و ترمینال با درجه حفاظت الکتریکی بالا باشد.
• سیم‌های ارتباطی بین جعبه برق و الکتروموتور با هدف جلوگیری از آسیب در لوله محافظ (کاندوئیت) قرار گرفته باشد.

فن کویل دو لوله‌ای تنها دارای یک کویل است که به عنوان کویل سرمایش و گرمایش به کار می‌رود، که یک لوله برای ورود و یک لوله برای خروج آب سرد یا گرم دارد. فن‌ کویل‌ها به طور معمول دو لوله ای می‌باشند.

در این نوع سیستم از دو کویل جداگانه، یکی برای سرمایش و دیگری برای گرمایش استفاده می‌کنند که هر کویل دارای یک لوله ورود و یک لوله خروج می‌باشد. مزیت فن کویل چهارلوله‌ای نسبت به دو لوله‌ای این است‌که اگر در یک ساختمان تعدادی از فضاها به سرمایش و تعدادی دیگر به گرمایش به طور هم‌زمان نیاز داشته باشند، فن کویل چهارلوله‌ای این نیاز را به خوبی تامین می‌کند.

فن کویل‌ها نمی‌توانند هوای تازه مورد نیاز فضا را تامین کنند. برای بهره گیری از هوای تازه در محیط باید از یک سیستم هواساز استفاده شود.

قیمت فن کویل

قیمت فن کویل به ظرفیت هوادهی این دستگاه، نوع و مدل دستگاه بستگی دارد. هم چنین دو فن کویل که نوع، ظرفیت حرارتی و هوادهی یکسانی دارند ممکن است با توجه به جنس بدنه، ضخامت ورق، کیفیت فیلتر، راندمان کویل، راندمان موتور، جنس فن و سایر موارد قیمت متفاوتی داشته باشند.

تعمیر و نگهداری فن کویل

بهتراست سالی یکبار دستگاه را سرویس کنیم و هر چند وقت یکبار فیلتر دستگاه را تمیز یا تعویض کنیم تا گرد و غبار به داخل دستگاه نفوذ نکند. ازجمله مشکلاتی که ممکن است در فن کویل به وجود بیاید ایجاد رسوب در کویل، درست کار نکردن و خرابی فن و موتور می‌باشد، که دراین صورت باید با کارشناسان ما در واحد خدمات پس از فروش ایرتمپ تماس بگیرید تا مشکل را بررسی کنند.